Ваҳдати миллӣ яке аз арзишҳои калидии давлати муосири Тоҷикистон буда, дар шаклгирии ҷомеаи устувору демократӣ ва рушди минбаъдаи кишвар нақши ҳалкунанда бозидааст. Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар ибтидои истиқлолият ба як буҳрони шадиди сиёсӣ ва ҷанги шаҳрвандӣ рӯ ба рӯ гардид, маҳз тавассути расидан ба ваҳдати миллӣ тавонист кишварро аз вартаи фурӯпошӣ наҷот диҳад. Рӯзи 27-уми июн, ки ҳамчун Рӯзи Ваҳдати миллӣ таҷлил мегардад, танҳо як санаи рамзӣ нест, балки таҷассумгари иродаи халқ, хиради сиёсии роҳбарият ва омодагии ҷомеа ба сулҳу субот мебошад.

Баъди ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ дар соли 1991 Ҷумҳурии Тоҷикистон ба мухолифатҳои сиёсӣ ва низоъҳои дохилӣ рӯ ба рӯ гардид, ки дар натиҷа ҷанги шаҳрвандӣ (1992–1997) сар зад. Ин ҷанг боиси талафоти бузурги инсонӣ, вайрон шудани сохторҳои давлатдорӣ ва сарсонии садҳо ҳазор шаҳрванд гардид.

Зарурати таъмини сулҳ ва суботи миллӣ масъалаи муҳимтарини рӯз гардид. Ба ин ҷараён таваҷҷуҳи ҷомеаи байналмилалӣ низ равона шуд. Ҷомеаи ҷаҳонӣ дарк намуд, ки осоиштагии Тоҷикистон барои амнияти тамоми минтақаи Осиёи Марказӣ аҳамияти бузург дорад.

Бо ташаббус ва роҳбарии бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдат, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон музокироти сулҳ оғоз гардид ва дар натиҷаи 8 даври гуфтугӯҳои расмӣ ва беш аз 20 вохӯриҳои гуногун, санаи 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расид. Ин санад ҳамчун нуқтаи оғози марҳилаи нави таърихӣ барои давлатдории муосири тоҷикон арзёбӣ мешавад.

Ваҳдати миллӣ шароити мусоиди сиёсиро барои рушди давлатдорӣ фароҳам овард. Бо барқарор шудани суботи умумӣ, имконияти таҳияи Конститутсия, баргузории интихоботи озод ва ташаккули ниҳодҳои демократӣ ба вуҷуд омад. Арзишҳои ваҳдат ба ҳайси пояҳои асосии низоми сиёсии Тоҷикистон пазируфта шуданд.

Дар шароити сулҳ ва субот, фазо барои рушди ҷомеаи шаҳрвандӣ ва фаъолияти ташкилотҳои ғайридавлатӣ васеъ гардид. Бо дастгирии давлат, имкон фароҳам омад, ки табақаҳои гуногуни ҷомеа ба таври фаъоли сиёсӣ иштирок кунанд. Рушди озодии дин, фарҳанг ва забон, инчунин эҳтиром ба гуногунандешӣ, бахше аз фалсафаи ваҳдати миллӣ гардид.

Созишномаи сулҳи соли 1997 бо пуштибонии фаъолонаи Созмони Милали Муттаҳид, САҲА, кишварҳои кафил ба монанди Федератсияи Русия, Ҷумҳурии Исломии Эрон, Афғонистон ва дигарон ба вуқӯъ пайваст. Миссияи СММ дар Тоҷикистон ҳамчун як ниҳоди калидӣ барои назорат ва мусоидат ба раванди иҷрои созишнома нақши муассир бозид.

Тоҷикистон баъди расидан ба ваҳдати миллӣ тавонист мавқеи худро ҳамчун кишвари сулҳпарвар, устувор ва бо сиёсати хориҷии мутавозин дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ намояд. Дар самти ҳамкориҳои минтақавӣ, ташаббусҳои Тоҷикистон дар масъалаҳои об, амният ва мубориза бо терроризм дар сатҳи байналмилалӣ баланд арзёбӣ гардиданд.

Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон на танҳо роҳбари музокироти сулҳ, балки нахустмеъмори ваҳдати миллӣ дар таърихи муосири тоҷикон мебошад. Хиради сиёсӣ, иродаи қавӣ ва омодагии ӯ барои бахшидани мухолифин ва ҷалби онҳо ба раванди сиёсӣ, ҷомеаи ҷаҳониро низ ба ҳайрат овард. Сиёсати "бубахш, вале фаромӯш накун" имрӯз низ ҳамчун намунаи ифтихори миллӣ ва таҷрибаи нодири дипломатияи дохилӣ арзёбӣ мешавад.

Бо вуҷуди сулҳи пойдор, таҳдидҳои нави дохилию хориҷӣ ба ваҳдати миллӣ метавонанд таъсир расонанд:

 - паҳншавии ифротгароии динӣ;

 - мудохилаи иттилоотии хориҷӣ;

 - мушкилоти иҷтимоиву иқтисодӣ ва муҳоҷират.

Аз ин рӯ, таҳкими худшиносии миллӣ, таҳлили дурусти воқеиятҳои ҷаҳонӣ ва тарбияи ватандӯстӣ дар байни насли нав зарурати замон аст.

Таҳкими ваҳдати миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон намунаи барҷастаи пирӯзии ақл болои эҳсос, сулҳ болои низоъ ва хирад болои зӯроварӣ мебошад. Раванди мураккаби расидан ба сулҳ, ки дар заминаи ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992–1997 сурат гирифт, нишон дод, ки миллати тоҷик дорои захираҳои бузурги маънавӣ ва фарҳанги сулҳпарварист.

Ваҳдати миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо як дастоварди сиёсӣ, балки арзиши муқаддаси миллӣ ва пояи устувори ҳастии давлату миллат мебошад. Дар заминаи таҷрибаи сулҳи тоҷикон, ҷаҳон метавонад дарк кунад, ки ҳалли низоъҳо на бо зӯр, балки бо гуфтугӯ, бахшиш ва иродаи миллӣ имконпазир аст. Барои нигоҳ доштани ин дастовард, зарур аст, ки ҳар як шаҳрванд дарк намояд: ваҳдат неъмати бузургест, ки ҳифзи он масъулияти ҳар тоҷику тоҷикистонӣ мебошад.

Таърих собит кард, ки бо вуҷуди ҷудоиҳо, ихтилофҳои сиёсӣ ва фишорҳои хориҷӣ, миллати тоҷик бо роҳбарии оқилонаи Пешвои миллат тавонист тавассути музокироти сиёсӣ, бахшиш ва ҳамдигарфаҳмӣ ваҳдати миллиро ба даст оварад. Ин ваҳдат на танҳо суботи дохилиро таъмин намуд, балки Тоҷикистонро дар арсаи байналмилалӣ ба сифати кишвари пешбарандаи сиёсати сулҳ, муколама ва ҳамзистии осоишта муаррифӣ кард.

Дар шароити ҷаҳонишавии муосир ва афзоиши таҳдидҳои идеологӣ, сиёсӣ ва иттилоотӣ, нигоҳ доштани ваҳдати миллӣ ҳамчун амнияти маънавӣ ва сиёсӣ аҳамияти ҳаётан муҳим пайдо мекунад. Имрӯз ваҳдат бояд танҳо ҳамчун таърих ва рамзи сулҳ дарк нашавад, балки ҳамчун рукни стратегӣ барои рушди минбаъдаи сиёсӣ, иқтисодӣ, ичтимоӣ ва фарҳангии кишвар хизмат кунад.

Ҳар як шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд дарк намояд, ки сулҳ ва ваҳдат на танҳо мероси гузашта, балки масъулияти оянда аст. Танҳо дар фазои ваҳдати устувор метавон ба сӯи як ҷомеаи воқеан демократӣ, пешрафта ва бо эҳтироми арзишҳои умумибашарӣ гом ниҳод.

Абдуалим Ҳомидов н.и.и., декани факултети МИБ, ҳуқуқ ва гумрук